Youtube

Youtube
Βρείτε το κανάλι μας στην ψηφιακή πλατφόρμα youtube.

Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2014

Διανοούμενοι και εξουσία: Το ίδρυμα Φόρντ στην Δυτική Ευρώπη





Η δραστηριότητα του ιδρύματος Φόρντ στην Ελλάδα έχει γίνει αντικείμενο έρευνας και αντιπαραθέσεων πολλές φορές  στο παρελθόν.
Πέρα από κάθε αμφιβολία είναι σήμερα παραδεκτό ότι υπήρξε ένα μέσο χρηματοδότησης αριστερών κυρίως διανοούμενων,  μέσα από διαδικασίες ελάχιστα διαφανείς. Βεβαίως οι στοχαστές  αυτοί,  όπως ο Β. Ραφαηλίδης και πολλοί άλλοι, ποτέ δεν παραδέχτηκαν ότι μεταβλήθηκαν σε εργαλεία της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής, αποδεχόμενοι το βραβείο Φόρντ.
 Σε ένα έργο του ιστορικού Τόνυ Τζούντ, που πρόσφατα πέθανε, με τον τίτλο «Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο»[1] , που δεν μπορεί να κατηγορηθεί ούτε για φιλοσοβιετισμό, ούτε για αντιαμερικαμενισμό αποκαλύπτεται ο δραστήριος ρόλος του ιδρύματος Φόρντ στον χώρο των στοχαστών. Όπως φαίνεται η πλατωνική παραίνεση να κυβερνήσουν οι φιλόσοφοι μπορεί να μην εισακούστηκε, όμως οι διανοούμενοι σε πολλές περιπτώσεις βρέθηκαν κοντά στις εξουσίες, για να επενδύσουν τις κρατικές επιδιώξεις με τις ιδεολογίες  και τις αξίες που αυτοί συνθέτανε.
Στην μεταπολεμική περίοδο περάν της φιλοσοβιετικής διανόησης, υπήρξε μια μερίδα στοχαστών που αντιμετώπισαν  τόσο την ατλαντική όσο και την σοβιετική κυριαρχία  με σκεπτικισμό. Ο Γάλλος στοχαστής  Φ. Μωριάκ «θεωρούσε πάντα δυσάρεστη την ευθυγράμμιση με την Αμερική  την οποία απαιτούσε από τους συντηρητικούς ο Ψυχρός Πόλεμος»[2], ενώ οι χριστιανοί συντάκτες του σπουδαίου περιοδικού Esprit, το 1952, διακήρυσσαν «εξαρχής είχαμε προειδοποιήσει για τους κινδύνους με τους οποίους απειλεί την εθνική ευημερία μας η αμερικάνικη κουλτούρα, η οποία επιτίθεται στις ίδιες τις ρίζες της πνευματικής και ηθικής συνοχής των λαών της Ευρώπης»[3]. Όπως επισημαίνει ο Τ. Τζούντ για αυτούς τους στοχαστές  «η Σοβιετική Ένωση μπορεί να αποτελούσε άμεση απειλή για την Ευρώπη, αλλά η Αμερική εκπροσωπούσε την πιο δόλια μακροπρόθεσμη πρόκληση»[4].
Η πρώτη προσπάθεια να δημιουργηθεί στην Δ.Ευρώπη μια φιλοατλαντική  κίνηση που να υποστηρίζεται από σημαντικούς στοχαστές εγκαινιάζεται στο Βερολίνο το 1950. Ο τίτλος της είναι «Κογκρέσο για την Πολιτιστική Ελευθερία»  και συμμετείχαν ο Μ.Κρότσε, ο Ζ.Μαριταίν, ο Μ.Ράσσελ, ο Κ. Γιάσπερς, ο Ρ.Αρόν, ο Ά.Καίσλερ, ο Σ.Χούκ και αρκετοί άλλοι.
Στην συνέχεια η κίνηση αυτή θα δραστηριοποιηθεί σε διάφορες χώρες και θα εκδώσει τα περιοδικά Encounter στη Βρετανία, Preuves στη Γαλλία, Tempo Presente στην Ιταλία και Der Monat στη Γερμανία[5]. Παρότι δεν αποσκοπούσαν στην κατάκτηση  μεγάλων μεγεθών, ήταν υψηλής ποιότητας και είχαν βέβαια εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Διαβάζονταν κυρίως από αυτούς που περιγράφονται με τον όρο «διαμορφωτές της κοινής γνώμης». Στο παρελθόν ένα περιοδικό, στην χώρα μας,  που διαφήμιζε την συνεργασία του μαζί τους, υπήρξε το περιοδικό Εποπτεία.
Παρότι κάποιοι  φιλελεύθεροι στοχαστές όπως ο Ρ.Αρόν ή ο Α.Καίσλερ δεν χρειαζόντουσαν χρηματική ενθάρρυνση διότι έκαναν αυτό που πίστευαν, σε πολλές άλλες περιπτώσεις η γενναιοδωρία  των κονδυλίων των αμερικάνικων ιδρυμάτων έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προώθηση  της πολιτικής των ΗΠΑ.
Ο Τ.Τζούντ επισημαίνει ότι το «Κογκρέσο για την Πολιτιστική Ελευθερία»  και «πολλές δραστηριότητες του είχαν τη δημόσια υποστήριξη του Ιδρύματος Φόρντ, ενώ το ενίσχυε μυστικά η CIA, κάτι που αγνοούσαν σχεδόν όλοι  οι ακτιβιστές και οι συνεργάτες του  μέχρις ότου αυτό  έγινε γνωστό πολλά χρόνια αργότερα»[6].
  Προφανώς  η δραστηριότητα  του ιδρύματος  Φόρντ στην  Ελλάδα δεν θα μπορούσε να είχε διαφορετικές επιδιώξεις από ότι στην υπόλοιπη Δ.Ευρώπη. Μετά την λήξη του ψυχρού πολέμου με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μπορεί να έληξε η αντιπαράθεση των δύο οικονομικών συστημάτων, αλλά αντικαταστάθηκε από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις. Στις νέες συνθήκες οι διανοούμενοι –συντηρητικής ή αριστερής προέλευσης- κλήθηκαν και πάλι να παράγουν τα νέα αναγκαία ιδεολογήματα. Κατά αυτό τον τρόπο τα «ανθρώπινα δικαιώματα»  χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο για επεμβάσεις σε ασθενέστερα κράτη, η «σύγκρουση των πολιτισμών»  ως  τρόπος οι ΗΠΑ να εμφανιστούν ως ηγέτης ενός κόσμου-φρούριο και τέλος  ο κοσμοπολιτισμός και τον "αντιεθνικισμός " ως η ιδεολογία που θα  απέκοπτε την αυτοτέλεια των εθνών στην ρίζα τους.




[1] Τ. Τζούντ, Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο, μετάφραση Νικηφόρος Σταματάκης, επιμέλεια Ελένη Αστερίου, εκδόσεις Αλεξάνδρεια και εφημερίδα Καθημερινή , 2012.
[2] Όπως προηγούμενα Τόμος Α’ σελ.331.
[3] Όπως προηγούμενα Τόμος Α’ σελ.335.
[4] Όπως προηγούμενα Τόμος Α’ σελ.336.
[5] Όπως προηγούμενα Τόμος Α’ σελ.338.

[6] Όπως προηγούμενα Τόμος Α’ σελ.339.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου